Opinie: Terug naar de kern van sociale media

Als reactie op de oproep van Bits of Freedom aan de overheid om te stoppen met social media:  https://www.bitsoffreedom.nl/campagnes/oproep-aan-de-overheid/

Het recente pleidooi van internetorganisaties om de overheid te laten stoppen met sociale media roept terecht vragen op over de rol van deze platforms en de verwachtingen die we ervan hebben. Toch is het belangrijk om het bredere kader te begrijpen, vooral als het gaat om factchecking en de regelgeving die in Europa van kracht is.

Allereerst richt het artikel zich op factcheckers in de Verenigde Staten. In Europa gelden echter strengere regels dankzij de Digital Services Act (DSA). Deze wet beperkt advertentiemogelijkheden en verplicht sociale mediaplatformen om in te grijpen bij illegale content. De Europese Unie houdt hier streng toezicht op, waardoor de situatie in Europa wezenlijk anders is dan in de VS. De roep om regulering of terugtrekking van de overheid op sociale media moet dus worden gezien in het licht van deze bestaande wetgeving.

Daarnaast zijn we als maatschappij zélf verantwoordelijk voor de verschuiving van nieuwsverspreiding naar sociale media. Waar sociale media ooit bedoeld waren voor persoonlijk contact en het delen van dagelijkse gebeurtenissen, zijn ze uitgegroeid tot een primair platform voor nieuws en opinievorming. We verwachten nu dat sociale media optreden als een persredactie, maar dat is nooit hun oorspronkelijke functie geweest. Misschien is het tijd om terug te gaan naar de kern: sociale media gebruiken waar ze voor bedoeld zijn, tussen mensen en het delen van authentieke content. Als sociale media weer meer worden gebruikt voor persoonlijke interactie dan voor nieuwsverspreiding, vervalt ook de noodzaak voor uitgebreide factchecking.

Opvallend is dat ondanks alle kritiek de gebruikersaantallen op platforms als Facebook en Instagram nog steeds groeien. Blijkbaar bieden deze platforms nog steeds voldoende waarde voor gebruikers, ondanks het negatieve sentiment dat er soms overheen hangt.

Het idee dat het overstappen naar platforms als Bluesky de oplossing zou zijn, is bovendien twijfelachtig. Twitter is immers ook ooit begonnen als een open en vrij platform, vergelijkbaar met wat Bluesky nu probeert te zijn. De geschiedenis heeft laten zien hoe snel zo’n platform kan veranderen onder commerciële druk en veranderende gebruikersdynamiek. Bovendien zijn platforms als Twitter en Bluesky van nature anders dan Facebook en Instagram, die zich meer richten op visuele content en sociale interactie. Een massale overstap naar Bluesky zal dus waarschijnlijk weinig fundamentele verandering brengen in het gebruik van sociale media.

Kortom, het probleem ligt niet bij de platforms zelf, maar bij de manier waarop we ze zijn gaan gebruiken. Misschien ligt de oplossing niet in meer regulering of het zoeken naar nieuwe platforms, maar in het herdefiniëren van het doel van sociale media. Terug naar sociale interactie, weg van nieuwsverspreiding, en daarmee ook weg van de afhankelijkheid van factchecking.